Bohdan Cywiński

PERSPEKTYWA ZMIENIA SIĘ… 8.06.2022 Przystępując dwa lata temu do pisania książki o Europie Środkowo-Wschodniej, a rok temu  do prezentowania jej kolejnych skrawków w  tej formie, stopniowo uświadamiałem sobie, że epoka optymistycznego pokoju kończy się. Wskazywały na to konkretne fakty polityczne, ale i

Jak te uwagi o rozmaitych kształtach więzi  jednostki ze zbiorowością wpisują się w obraz współczesnej Europy Środkowo-Wschodniej? Jakie typy zbiorowego MY pojawiają się w tej części kontynentu  najczęściej, które z nich wywierają najmocniejszy wpływ na tutejsze postrzeganie świata i na przeżywane najszerzej potrzeby i

Oba wskazane wcześniej czynniki współokreślające nasze poczucie osobistej  tożsamości i pierwotnego uczestnictwa w życiu zbiorowym – czyli wyjściowe środowisko rodzinne i przynależność pokoleniowa – w żadnym stopniu nie zależą od naszego wyboru. Nie wybieraliśmy sobie ani rodziców, stawiających naszą kołyskę w tym czy innym punkcie globu,

Z pierwotnych, osobistych przeżyć jednostki wyrasta też poczucie tożsamości pokoleniowej. Ma kształt całkiem inny od stabilnej więzi rodzinno-sąsiedzkiej  i wydaje się działać odwrotnie. Rodzi się z dziecięcego uczestnictwa w grupie rówieśniczej i z chęci uwolnienia się spod uciążliwej kurateli dorosłych. Rosnący z wiekiem wpływ

Chcę pytać o współczesne poczucie – a może raczej o różne poczucia -   tożsamości zbiorowej w Europie Środkowo-Wschodniej. Jak to robić, nie wiem. Te sto milionów ludzi nie są i nie czują się jedną zbiorowością, a co dopiero – jednym podmiotem. Zapytywani o ich własne MY,

W mojej prywatnej wizji Europy Środkowo-Wschodniej uczestnikami tej całości, w swym zalążku realnie istniejącej już we współczesnym politycznym świecie, ale też pobudzającej do barwnych wyobrażeń przyszłościowych, są nie tyle poszczególne państwa tego regionu, jako instytucjonalne podmioty polityczne, ile żyjące w tych państwach i budujące

Wróćmy w tym miejscu do spraw całego naszego środkowo-wschodniego europejskiego przysiółka. O Europie Środkowo-Wschodniej nie opowiada geografia fizyczna. Wszelkie wewnętrzne podziały całego naszego – wyjątkowo ambitnego, ale terytorialnie małego i z trudem oddzielanego od Azji – kontynentu wychodzą raczej od cech rzeczywistych lub przypisywanych ludności jego

Urodzony w lipcu 39, o tym, że Polska i polskość jest zagrożona z dwóch stron – przez Niemcy i Rosję, nie musiałem się uczyć od starszych, ani z Wolnej Europy, czy potem z antysowieckiej bibuły. To unosiło się w powietrzu, którym oddychałem  od pierwszych tygodni

Kiedy w 1961 roku zdołałem po raz pierwszy w życiu wydostać się z Polski na parę miesięcy na „Zachód”, przeżywałem to jeszcze inaczej. Znosząc typowy dla przybysza zza „żelaznej kurtyny” do zamożnych krajów, ordynarny głód, uparcie wędrowałem autostopem przez ten świat i upajałem się

Tak, Polak…  Polskość jest we mnie naturalna, jak powietrze. Jest niewątpliwa i zarazem mało zauważalna, codzienna. Wydaje mi się najpierw bez określonego smaku, jak woda. Jest po prostu moja. Myśl, że to może ja jestem jej, przychodzi dopiero później i wprowadza emocjonalne napięcie, bo

Kilkadziesiąt lat temu nauczyliśmy się mówić o ludności całej kuli ziemskiej – globalna wioska. Pomysł tego pojęcia okazał się znakomity, trochę poetycki, a przy tym skłaniający do ironii wobec wszelkich teorii o nieprzekraczalnych podziałach i granicach między ludźmi różnych kontynentów, ras, kultur czy cywilizacji. Wydawał

Polityczne znaczenie kultury wynika chyba stąd, że ona właśnie jest podstawowym trwałym budulcem wspólnoty: pokazuje świat szerszy od wyznaczanego codziennością indywidualnego losu,  zachęca do myślenia w kategoriach przekraczających osobisty interes materialny, rysując sylwetki  bardzo wielu postaci ludzkich często sugeruje ich tajemnicze podobieństwo, a wtedy

Niczyja suwerenność nie okoliczności zewnętrznych, nie rodzi się z okazji. Wymaga dojrzałości podmiotu, który gotów jest płacić za nią taką czy inną cenę. Prawdziwość  tego stwierdzenia obserwujemy na co dzień w odniesieniu do osób indywidualnych. Człowiek psychicznie czy moralnie zdezintegrowany i niezdolny do podjęcia

Pytanie  - a może cała wiązka pytań -o poczucie tożsamości zbiorowej różnych wspólnot ludzkich wydaje się ważne nie tylko odosobnionym dziwakom. W rozmaity sposób stawiają je filozofowie, historycy, kulturoznawcy, fachowcy od bodaj wszystkich nauk społecznych , politologowie – i oczywiście cała plejada praktyków działania społecznego i

Więc jak? – Kultura, to pokłon przed Olimpem, czy tkliwa  pamięć o Janku Muzykancie? Niektórzy  jednak spoglądają na kulturę jeszcze inaczej – widzą ją nie poprzez wspaniałość jej szczytów i nie przez rozczulającą sielskość starych domowych tradycji,  ale przez  obecność  kryształków tej kultury, a czasem choćby

Pokoleniowe zderzenia starego z nowym są  w dzisiejszej kulturze ludowej – i „post-ludowej” -znacznie bardziej widoczne, niż dwieście i niż sto lat temu, ale podobne zjawiska dostrzegali  też i myśliciele sprzed lat tysiąca. Jedni nad nimi utyskiwali, drudzy patrzyli na nie z entuzjazmem i nadzieją.

Zainteresowanie dziejami ludzkiego dorobku kulturalnego towarzyszy naszej cywilizacji od czasów najdawniejszych. W tej trwałej fascynacji kulturą zmienia się wszakże sposób jej postrzegania i opisywania. Przez długie stulecia uwaga badaczy koncentrowała się na tych dokonaniach i na osobach tych twórców, którzy wydawali się mistrzami rangi

Wróćmy jeszcze na moment do wagi symbolu jako sposobu pokazywania rzeczywistości ludzkiego świata.. Czasem traktujemy go jako „wiedzę w pigułce” – połkniesz i dociera do ciebie wszystko to, co w danym temacie najważniejsze. Coś w tym jest, ale sięgnijmy głębiej. Przejawy ludzkiej aktywności kulturalnej, a

Istotnym miernikiem rzeczywistej przynależności każdego Bobusia do określonej zbiorowości czy wspólnoty jest stopień i sposób jego uczestnictwa w jej kulturze. Bywa bardzo różny, zależny i od typu osobowości i od całego zespołu warunków zewnętrznych. O tym można by napisać jeszcze nie jeden regał książek.

Cóż, podręczniki historii wyrzuca się na śmietnik zazwyczaj w dzień po maturze. To, czego chciały nauczyć, w minimalnym stopniu wpływa na kształtowanie naszej tożsamości i kierunków myślenia o świecie. Bardziej od wiedzy szkolnej „uniwersalizuje” nas (w różny sposób) kontakt ze światową kulturą: literaturą, filmem,

Rozległość czasowa poczucia tożsamości zbiorowej ograniczona jest z kolei zasięgiem naszej pamięci historycznej. Poza nią zaczyna się świat inaczej baśniowy - bo pozbawiony jakiejkolwiek metryki - „ kiedyś, dawno, dawno temu…”. Jego też nie sięgają wymogi racjonalnego myślenia. Świadectwa ze świata baśni nie przyjmie żaden

Dobrze, przyjmijmy, że każdy Bobuś ma swoją tożsamość. Myślał o niej kiedykolwiek, czy nie, ale jakąś tam ma. Czy można się jednak odważyć na dywagacje o zbiorowej tożsamości, jaką dałoby się przypisać jakiejś tak czy inaczej wyodrębnionej kategorii osób ludzkich? Spotykamy to na co

Czy chodzi tu o przynależność stwierdzalną obiektywnie – na przykład genetyczną (syn, wnuczka, dalszy potomek…), etniczną (Polka, Niemiec, na wpół Gruzin…), prawno-administracyjną (poddany, obywatelka, imigrant…), bądź inną podobną, czy też o tę subiektywną, odczuwaną prywatnie, czasem wręcz intymnie, czasem mocniej, kiedy indziej mało zauważalną, a

O tym, czym jest, jaka jest moja własna tożsamość, można nie pomyśleć nigdy – przez całe życie. Rzadko kto zadaje sobie takie „głupie” pytania, normalny człowiek nie ma czasu na filozofię i nie czuje jej palącej potrzeby. Własne „ja” i tak czuje się w sobie,

Poetyka blogowa preferuje w miarę regularny rytm krótkich i  luźno ze sobą powiązanych wypowiedzi na rozmaite tematy, które autorowi wydają się warte poruszenia na piśmie i mogą skłonić ewentualnych czytelników do jakiegoś odzewu. Wartością takiego ciągu wpisów jest ich tematyczna rozmaitość, wskazująca na szeroki